1919 yılında Sivas Kongresi'nin toplandığı günlerde Mustafa Kemal Paşa ile Amerikalı General James C. Harbord arasında iki gün boyunca geceli gündüzlü görüşmeler yapılmıştı.
Mustafa Kemal'in yakın çalışma arkadaşlarından Kılıç Ali'nin anılarında 'yüzyılımızda hiçbir gizli konuşma 22-24 Eylül 1919 gün ve gecelerinde devam eden görüşmeler gibi tarihin akışını değiştirmiştir' dediği toplantılar dizisi, Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve James Harbord arasında gerçekleşmişti. Sivas'a geldiğinde bando eşliğinde resmi törenle karşılanan General Harbord'la ilgili yapılan hazırlıklar konusunda Kılıç Ali anılarında 'Paşa'nın (Mustafa Kemal) bu ziyarete verdiği önemi ve yaptığı hazırlıkları bizler yadırgamıştık' diye aktarıyor. (Kılıç Ali'nin anıları. Der: Hulusi Turgut. İş Bankası yayınları, 2005, s:69-75.)
General James Harbord'un Sivas Kongresi'nin toplandığı tarihte Mustafa Kemal ve Rauf Orbay ile yaptığı iki gün süren ve sonrasında Kazım Karabekir'in Erzurum'da ziyaret edilmesi ile devam eden görüşmelerin, Sivas Kongresi'nde Amerikan mandasına yönelik çağrı yapılıp, yapılmadığı tartışması açısından önemli olduğu söylenebilir.
Konuyla ilgili olarak Mustafa Kemal Atatürk, 1927 yılında yaptığı ve Nutuk olarak bilinen konuşmalarında Sivas Kongresi'nde Amerikan mandası çağrısı yapıldığı iddialarını kabul etmemişti. Kongre'de Halide Edip Adıvar ve Kara Veysi Bey gibi milli mücadelenin önde gelen kişiliklerinin açıkça Amerikan mandasını savundukları bilinmektedir. Sivas Kongresi'nin sonuç bildirgesinde açıkça ismi anılmamış olsa da Amerikan mandasının kabul edileceğini ima eden bir maddeye yer verilmişti.
Dahası Kongre'de Amerikan Kongresi'ne Türkiye'yi incelemesi için heyet göndermeye davet eden bir mektup gönderilmesine karar verilmişti. Mustafa Kemal Atatürk Nutuk'ta bu mektuba kendisinin pek önem vermediğini ve gönderilip, gönderilmediğini hatırlamadığını belirtmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk Nutuk'ta Sivas Kongresi'nde Amerikan mandasına meyleden bir sonucun çıktığını kabul etmemiş olsa da, Kongre'nin toplandığı günlerde Amerikalı General James Harbord ile yaptıkları görüşmenin içeriği belirsizliğini koruyor. Eğer Amerikan mandası konusu görüşülmediyse, 4-11 Eylül 1919 tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi'nin hemen ardından General Harbord ile Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Orbay Paşa arasında iki gün boyunca ne konuşulmuştu?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder